ਤੁਹਾਡੇ ਧਿਆਨ ਹਿੱਤ: ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੂਚਨਾ

ਤੁਹਾਡੇ ਧਿਆਨ ਹਿੱਤ: ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੂਚਨਾ
ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ 57 ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਬਾਰੇ ਸਮੀਖਿਆ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ' ਨੂੰ ਖ਼ਰੀਦਣ ਲਈ ਬਲੌਗ 'ਤੇ ਦਿੱਤੇ ਐਡਰੈਸ 'ਤੇ ਈਮੇਲ ਕਰੋ। ਸ਼ੁਕਰੀਆ।

ਤੁਹਾਡੇ ਧਿਆਨ ਹਿੱਤ - ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੂਚਨਾ

ਸੂਚਨਾ: ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ :

ਆਪਣੀ ਹੁਣੇ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਪੁਸਤਕ ‘ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ (ਸਮੀਖਿਆ)’ ਨੂੰ ਮੈਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ‘‘Canadian Punjabi Literature (Commentary)’’ ਨਾਮ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਕਿਸੀ ਵਧੀਆ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੀ ਅਜਿਹੇ ਵਧੀਆ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਦਾ ਨਾਮ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਜੋ ਮੇਰੀ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਦਾ ਨਾਮ ਜਾਨਣਾ ਚਾਹਾਂਗਾ।

Sukhinder

Editor: SANVAD

Box 67089, 2300 Yonge St.

Toronto ON M4P 1E0

Tel. (416) 858-7077

Email: poet_sukhinder@hotmail.com

http://www.canadianpunjabiliterature.blogspot.com/



Tuesday, November 3, 2009

ਸੁਖਿੰਦਰ - ਲੇਖ

ਇੱਕ ਪਲ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪੂਨੀਆ

ਲੇਖ

ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਾਇਕੂ ਦਾ ਚਰਚਾ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈਹਾਇਕੂ, ਦਰਅਸਲ, ਜਪਾਨੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਹੈਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਜਪਾਨੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਇਸ ਰੂਪ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਕੁਝ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਹਾਇਕੂ ਲਿਖਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਇਸ ਪਾਸੇ ਵੱਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਰੁਝਾਨ ਇਸ ਕਾਰਨ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵੱਧ ਗਿਆ ਹੈਉਂਜ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਪਰਾ-ਆਧੁਨਿਕ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦਾ ਸਾਰਾ ਜ਼ੋਰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਛੋਟੇ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਅਕਾਰ ਵਾਲੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਈਜਾਦ ਕਰਨ ਉੱਤੇ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਹੈ

-----

ਹਾਇਕੂ ਨੂੰ ਇਕ ਛਿਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈਕਵਿਤਾ ਦੇ ਇਸ ਰੂਪ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਇਸ ਰੂਪ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਤੀਜੇ ਨੇਤਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਯੋਗਦਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰ ਰਹੀ ਕਿਸੀ ਛਿਣ-ਪਲ ਦੀ ਘਟਨਾ ਉੱਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਧਿਆਨ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੇਂਦਰਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਪਲ ਉਸਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਠਹਿਰ ਗਈ ਹੋਵੇਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਦੋ ਅੱਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵੇਖਿਆ ਗਿਆ ਕੋਈ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਵਿੱਚ ਸਟਿਲ ਕੈਮਰੇ ਨਾਲ ਖਿੱਚੀ ਗਈ ਤਸਵੀਰ ਵਾਂਗ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿਤੇ ਫਿਲਮੀ ਪਰਦੇ ਉੱਤੇ ਕਿਸੀ ਫਿਲਮ ਦਾ ਕੋਈ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਆ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਉਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ ਉਸ ਪਲ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਅਹਿਸਾਸ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕਿਸੀ ਟੁੱਟਦੇ ਤਾਰੇ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੀ ਲੀਕ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ

-----

ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰ ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆ ਨੇ 2009 ਵਿੱਚ ਕਣੀਆਂਨਾਮ ਹੇਠ ਆਪਣਾ ਹਾਇਕੂ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀਇਸ ਹਾਇਕੂ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਾਵਿਕਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈਇੱਕ ਚੇਤੰਨ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਉਹ, ਮਹਿਜ਼, ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਖੇਡਦਾ; ਬਲਕਿ, ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਚੌਗਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਪਸਰੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਦਾ ਹੈਹਾਇਕੂ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਅਤੇ ਕਾਮਯਾਬੀ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪਾਠਕ ਹਾਇਕੂ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੁਗਧ ਹੋ ਜਾਵੇ ਜਿਵੇਂ ਬਾਗ਼ ਚੋਂ ਲੰਘਦਿਆਂ ਅਸੀਂ ਕਿਸੀ ਫੁੱਲ ਨੂੰ ਸੁੰਘਦਿਆਂ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੇ ਹਾਂਉਹ ਵੇਲਾ ਸੋਚਣ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾਬਿਲਕੁਲ ਓਵੇਂ ਹੀ ਜਿਵੇਂ ਸਮਾਧੀ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਵੇਲੇ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸੁੰਨ ਵਰਤ ਜਾਂਦੀ ਹੈਉਸ ਛਿਣ ਵਿੱਚ ਜਾਗਿਆ ਅਹਿਸਾਸ ਹੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਜਗਾਉਂਦਾ ਹੈਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਜਾਗੇ ਅਹਿਸਾਸ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗੀ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੀਖਣਤਾ ਹੀ ਉਸ ਅਹਿਸਾਸ ਤੋਂ ਬਾਹਦ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਜਾਗੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗੀਹਾਇਕੂ ਰਾਹੀਂ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਜਾਗੇ ਅਹਿਸਾਸ ਦਾ ਸਬੰਧ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰਲੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਨਾਲ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਹਾਇਕੂ ਦਾ ਪਾਠਕ ਜਿੰਨਾ ਵਧੇਰੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੋਵੇਗਾ, ਉਸਦੇ ਮਨ ਉੱਤੇ ਕਿਸੇ ਹਾਇਕੂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਅਹਿਸਾਸ ਦੀ ਛਾਪ ਵੀ ਓਨੀ ਹੀ ਗੂੜ੍ਹੀ ਹੋਵੇਗੀਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆ ਰਚਿਤ ਹਾਇਕੂ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕਣੀਆਂਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਇਸ ਹਾਇਕੂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:

ਕੰਧ ਤੇ ਪੇਂਟ ਕਰਦਾ ਮਜ਼ਦੂਰ

ਮੋਟੇ ਹੋਣ ਲਈ ਮਿਲੋ

ਮੋਟਾਪਾ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਮਿਲੋ

-----

ਇਹ ਹਾਇਕੂ ਜਿੱਥੇ ਕਿ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਸਾਡੇ ਸਮਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵੱਲ ਸਾਡਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਇਹ ਹਾਇਕੂ ਸਾਡਾ ਧਿਆਨ ਇੱਕ ਸਦੀਵੀ ਸਚਾਈ ਵੱਲ ਵੀ ਖਿੱਚਦਾ ਹੈਇੱਕ ਸਾਧਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਦੀਵੀ ਸਮੱਸਿਆ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਦੋ ਵੇਲੇ ਦੀ ਰੋਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਪਰ ਰੱਜੇ-ਪੁੱਜੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਨਿਤ ਲੋੜ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਖਾਹ ਕੇ ਸਰੀਰ ਉੱਤੇ ਜੋ ਵੱਧੂ ਚਰਬੀ ਚੜ੍ਹਾਈ ਹੋਈ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਕਿਉਂਕਿ ਸਰੀਰ ਉੱਤੇ ਵਾਧੂ ਚਰਬੀ ਚੜ੍ਹ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੰਗ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਅਜਿਹੇ ਅਨੇਕਾਂ ਰੱਜੇ ਪੁੱਜੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਦੀ ਵੀ ਭੋਜਨ ਨ ਤਾਂ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਹੀ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨ ਹੀ ਖਾਣ ਵੇਲੇ ਹੀ ਇਸ ਗੱਲ ਵੱਲ ਕੋਈ ਧਿਆਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਭੋਜਨ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਲਾਭ ਹੋਵੇਗਾ ਜਾਂ ਨਹੀਂਅਜਿਹੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਾਪੇ ਵੀ ਡਾਕਟਰਾਂ ਕੋਲ ਭੱਜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬੱਚਾ ਤਾਂ ਮੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂਉਹ ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ ਖਾਹ ਲਵੇ, ਦਿਨ ਬਦਿਨ ਸੁੱਕ ਕੇ ਕਾਨੇ ਵਰਗਾ ਹੋਈ ਜਾਂਦਾ ਹੈਮੋਟੇ ਜਾਂ ਪਤਲੇ ਹੋਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਮੀਡੀਏ ਅਤੇ ਫਿਲਮਾਂ ਦਾ ਵੀ ਕਾਫੀ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਦੀ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਚੈਨਲ ਹੋਵੇਗੀ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਔਰਤਾਂ ਚਿਹਰੇ ਉੱਤੇ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਲਿਆ ਕੇ ਪਤਲੇ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਜਾਂ ਪਤਲੇ ਹੋਣ ਲਈ ਕਸਰਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਾਨ ਨ ਵੇਚ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣ

-----

ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਸਾਡੇ ਸਮਿਆਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚਿੰਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈਕਿਉਂਕਿ ਇਸਦਾ ਸਬੰਧ ਨ ਸਿਰਫ਼ ਸਮੁੱਚੀ ਮਨੁੱਖ ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਹੀ ਹੈ; ਬਲਕਿ, ਇਸ ਦਾ ਸਬੰਧ ਧਰਤੀ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈਅਜੋਕੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਵਿੱਚ ਇੰਤਹਾ ਲਾਲਚੀਪਨ ਅਤੇ ਖ਼ੁਦਗਰਜ਼ੀ ਆ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੁੱਖੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਹੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ; ਬਲਕਿ, ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਹਵਾ, ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਚੌਗਿਰਦੇ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਬਹ-ਦਿਸ਼ਾਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆ ਉਦਯੋਗਿਕ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਾਇਕੂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ:

ਪਰਦੂਸ਼ਣ

ਚਿਮਨੀ ਨੇ ਲਿਖਿਆ

ਧੂੰਏ ਨਾਲ਼

------

ਗ਼ੈਰ-ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਉਦਯੋਗਪਤੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਦਾ ਕੂੜਾ ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਕੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੋਮੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨਅਜਿਹੇ ਭੱਦਰ-ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੇ ਆਪਣਿਆਂ ਮੁਨਾਫਿਆਂ ਖਾਤਰ ਆਪਣੀਆਂ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਚਿਮਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲ ਰਹੀਆਂ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਉੱਤੇ ਪੈਸੇ ਖਰਚਣ ਦੀ ਥਾਂ ਉਹ ਵਾਧੂ ਪੈਸੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜੇਬ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਾ ਲਏ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਚਿਮਨੀਆਂ ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਛੱਡਣ ਦੀ ਪੂਰੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਵਾ / ਪਾਣੀ ਦਾ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੁਕਸਾਨ ਦੱਬੇ-ਕੁਚਲੇ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਅਜਿਹੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿਕੇ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਖਤਰਨਾਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੁੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਨਾਲ ਹੀ ਸਬੰਧਤ ਅਤੇ ਅਜੋਕੀ ਸਭਿਅਤਾ ਉੱਤੇ ਵਿਅੰਗ ਕਰਦਾ ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਹਾਇਕੂ ਦੇਖੋ:

ਦਰਿਆ ਕਿਨਾਰੇ

ਬੋਤਲੀ ਜਲ ਪੀਂਦੀ

ਨਵੀਂ ਸਭਿਅਤਾ

-----

ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੀ ਕਿਸਮ ਹੈਇਹ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਵੱਖੋ, ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਵੱਲੋਂ ਫੈਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈਇਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਸਾਊਥ ਏਸ਼ੀਅਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੰਡੀਆ / ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈਪਿੰਡਾਂ / ਕਸਬਿਆਂ / ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖੋ ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਅਦਾਰੇ - ਗੁਰਦੁਆਰੇ / ਮੰਦਿਰ / ਗਿਰਜੇ / ਮਸਜਿਦਾਂ ਆਮ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਣ ਲਈ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਹੀ ਲਾਊਡ ਸਪੀਕਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣਾ ਸ਼ੋਰ ਪਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨਰਾਤ ਨੂੰ ਕੰਮਾਂ ਤੋਂ ਥੱਕੇ ਟੁੱਟੇ ਆਏ ਲੋਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਫਿਰ ਉਹੋ ਜਿਹੀ ਹੀ ਰੁਝੇਵਿਆਂ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਕੇ ਜਾਣ ਵਾਸਤੇ ਅਜੇ ਕੁਝ ਘੰਟੇ ਹੋਰ ਸੌਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਬਿਸਤਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਲਸੇਟੇ ਮਾਰਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਅਦਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸੌ ਸੌ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢਦੇ ਹਨ; ਪਰ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਾਊਡ ਸਪੀਕਰਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰ ਸਕਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਦੁਖੀ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨਸਾਡੀ ਰੌਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਇਸ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆ ਆਪਣੇ ਹਾਇਕੂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ:

ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਲਾਊਡ ਸਪੀਕਰ

ਆਪੋ ਵਿਚ ਉਲਝਦੇ

ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ

------

ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਹੋਰ ਵੀ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਰੌਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈਰਾਜਸੀ ਲਾਭ ਲੈਣ ਲਈ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਜਨੂੰਨ ਉਭਾਰਕੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਦੰਗੇ ਫਸਾਦ ਕਰਵਾਂਦੀਆਂ ਹਨ; ਕਈ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦੰਗੇ-ਫਸਾਦ ਕਤਲੋਗਾਰਤ ਅਤੇ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਦੀਆਂ ਵਿਸਫੋਟਕ ਹਾਲਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਰੂਪ ਧਾਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਰਹੀ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਵਾਦੀ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਬਾਰੇ ਖਬਰਾਂ ਅਸੀਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਹੀ ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਦੇ ਸਕਰੀਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ, ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂਅਜਿਹੇ ਕਾਤਲਾਂ ਦੇ ਟੋਲੇ ਆਪਣੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਗੰਨਾਂ ਦੀਆਂ ਨਾਲੀਆਂ ਚੋਂ ਆ ਰਹੀ ਗੋਲੀਆਂ ਦੀ ਅੰਧਾ-ਧੁੰਦ ਬਰਖਾ ਸੜਕਾਂ, ਚੌਰਸਤਿਆਂ, ਸਕੂਲਾਂ, ਕਾਲਿਜਾਂ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ, ਸ਼ਾਪਿੰਗ ਪਲਾਜ਼ਿਆਂ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੀ ਡਰ ਦੇ, ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਉਹ ਤਾਂ ਅੱਲ੍ਹਾ-ਹੂ-ਅਕਬਰ, ਜੀਸਸ ਕਰਾਈਸਟ, ਰਾਮ, ਰਾਮ ਜਾਂ ਸਤਿਨਾਮ, ਸਤਿਨਾਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਲੱਕ ਨਾਲ ਬੰਬ ਬੰਨ੍ਹਕੇ ਕਿਸੇ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ, ਬੱਸ ਅੱਡੇ ਜਾਂ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੰਬ ਵਿਸਫੋਟ ਕਰਕੇ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਲਾਂ ਛਿਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਢੇਰ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨਅਜਿਹੇ ਖੌਫ਼ ਭਰੇ ਹਾਲਾਤ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਰੀਬ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਉੱਤੇ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈਕਿਉਂਕਿ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਗੜਬੜ ਵਾਲੇ ਹਾਲਾਤ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਉਦਯੋਗ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਘਰਾਂ ਦੀ ਚਾਰ ਦੀਵਾਰੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕੈਦ ਹੋ ਕੇ ਬੈਠਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ - ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਰਥ ਹੈ -ਪੈਸੇ ਵੀ ਨਹੀਂਇਸ ਗੱਲ ਵੱਲ ਹੀ ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆ ਵੀ ਆਪਣੇ ਇਸ ਹਾਇਕੂ ਰਾਹੀਂ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ:

ਮਜ਼ਦੂਰ ਦੀ ਪਲੇਟ

ਦੰਗਿਆਂ ਦੀਆਂ ਫੋਟੋਆਂ ਨਾਲ਼

ਭਰੀ ਅਖ਼ਬਾਰ

-----

ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਗੱਲ ਅਧੂਰੀ ਹੀ ਰਹੇਗੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀਭਾਵੇਂ ਕਿ ਪੱਛਮੀ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਨਹੀਂ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀਹਰ ਰੋਜ਼ ਕਿਸੀ ਨ ਕਿਸੀ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਕੋਈ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਕੈਂਡਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀਆਂ ਸੁਰਖੀਆਂ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਕੈਂਡਲ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਦੇ ਰਹੇ ਹਨਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਅਨੇਕਾਂ ਵਾਰ ਕੈਨੇਡਾ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਮੰਤਰੀਆਂ ਜਾਂ ਗਵਰਨਰਾਂ ਨੂੰ ਅਸਤੀਫੇ ਦੇਣੇ ਪੈਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨਪਰ ਇੰਡੀਆ / ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਕੁਝ ਵੱਖਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੀ ਹੈਉੱਥੇ ਸਾਧਾਰਨ ਵੋਟਰ ਤੋਂ ਵੋਟਾਂ ਲੈਣ ਲਈ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪੈਸਾ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਸ਼ਰਾਬ, ਅਫੀਮ, ਕਰੈਕ, ਕੁਕੈਨ ਆਦਿ ਨਸ਼ੇ ਵੰਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਇੰਡੀਆ / ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਪ੍ਰਾਂਤਕ ਅਸੈਂਬਲੀਆਂ ਵਿੱਚ 70% ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣ ਕੇ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਉਹ ਕਾਤਲ, ਡਰੱਗ ਸਮੱਗਲਰ, ਸੈਕਸ ਟਰੇਡਰ, ਬਲਾਤਕਾਰੀ ਜਾਂ ਦੱਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨਭਾਵੇਂ ਕਿ ਬੜੇ ਗਿਣਵੇਂ ਮਿਣਵੇਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹੀ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚਲੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਵੱਲ ਹੀ ਇਸ ਹਾਇਕੂ ਰਾਹੀਂ ਸੰਕੇਤ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ:

ਨੋਟ ਵੋਟ

ਉਲਟ ਪੁਲਟ

ਰੰਗ ਭੰਗ

-----

ਅਜਿਹੇ ਹਰ ਰੰਗ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਚੁੱਕੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕਦਮਾਂ ਬਾਰੇ ਅਸੀਂ ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨਾਂ ਦੇ ਨਿਤ ਭਾਸ਼ਣ ਸੁਣਦੇ ਹਾਂ; ਪਰ ਸਥਿਤੀ ਓਵੇਂ ਦੀ ਓਵੇਂ ਹੀ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈਕਿਉਂਕਿ ਬਹੁਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨ, ਮਹਿਜ਼, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਹਟਾਉਂਣ ਲਈ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਬਿਆਨ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਿਆਨਾਂ ਉੱਤੇ ਅਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਨਾ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਗੰਭੀਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਹ ਕਿਸੇ ਸਬੰਧਤ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਹੀ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਹਦਾਇਤਾਂ ਹੀ ਭੇਜਦੇ ਹਨਕਿਉਂਕਿ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਹਕੀਕਤ ਦਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੋਟਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਨਜਾਇਜ਼ ਢੰਗਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੋਟਾਂ ਦਾ ਘਾਟਾ ਪਵੇਗਾਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਜ਼ਾਇਜ਼ ਢੰਗ ਵਰਤਕੇ ਹੀ ਵੋਟਾਂ ਲੈਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੋਚ ਅਜੇ ਵਿਕਸਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਕਿਉਂਕਿ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਵੋਟ ਪਾਉਣੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਅਜਿਹੇ ਮੁਖੌਟਾਧਾਰੀ ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਸਲੀ ਇਰਾਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਇਹ ਹਾਇਕੂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ:

ਰੋਜ਼ ਸਿਰ ਵਾਹੁੰਦੇ

ਗੁਲਝਾਂ ਸੁਲਝਾਉਂਦੇ ਅਸੀਂ

ਸਿਰਫ਼ ਸਿਰ ਦੇ ਉਪਰੋਂ

-----

ਬਹੁ-ਦਿਸ਼ਾਵੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਾਇਕੂ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕਣੀਆਂਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਉਂਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਹਾਇਕੂ ਲਿਖੇ ਹਨਜਿਵੇਂ ਉਹ ਇਸ ਹਾਇਕੂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਨਿਤ ਅਮੀਰ-ਗਰੀਬ ਦੇ ਵੱਧ ਰਹੇ ਫਾਸਲੇ ਨੂੰ ਵੀ ਬੜੀ ਹੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ:

ਫਲ਼ਾਂ ਵਾਲੇ ਤੋਂ

ਸਿਰਫ ਕੀਮਤ ਪੁੱਛ ਕੇ ਲੰਘ ਗਿਆ

ਰੋਜ਼ ਵਾਂਗ ਮਜ਼ਦੂਰ

ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਅਮੀਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਫਾਸਲਾ ਇੰਡੀਆ / ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਗੇ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਹੈ

-----

ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆ ਰਚਿਤ ਹਾਇਕੂ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕਣੀਆਂਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਮੈਂ ਕਣੀਆਂ ਹਾਇਕੂ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨੀਆਂ ਚਾਹਾਂਗਾਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਿਲਕੁਲ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ ਜਿਸਮ ਨਾਲ ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਦਾ ਬੁੱਲਾ ਛੂਹ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਹਦ ਅਸੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ:

1.ਲੂ ਵਗੇ

ਕੁਲਫ਼ੀ ਵਾਲ਼ੇ ਦੀ ਡੱਗ ਡੱਗ

ਠੰਢੀ ਠੰਢੀ

----

2.ਸੁਣਦਾ ਨਹੀਂ

ਦਿਖਦਾ ਰਾਤ ਨੂੰ

ਜੁਗਨੂੰ ਦਾ ਗੀਤ

----

3.ਨਾਲ਼ੋ ਨਾਲ਼ ਉੱਗੇ

ਖਰਬੂਜੇ ਅਤੇ ਕਰੇਲੇ

ਸਵਾਦ ਆਪੋ-ਆਪਣਾ

----

4.ਵਕਤ ਦੀ ਪਾਬੰਦ

ਬਹਾਰ ਵੀ

ਖ਼ਿਜ਼ਾਂ ਵੀ

-----

5.ਕੁਦਰਤ

ਹੱਸੇ ਜਾਂ ਰੋਵੇ

ਨਜ਼ਰ ਆਵੇ

-----

6.ਸੋਚਣਾ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ

ਕਿਸੇ ਫੁੱਲ ਦੇ

ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਖੇਤਰ ਚੋਂ ਲੰਘਦਿਆਂ

-----

ਕਣੀਆਂਹਾਇਕੂ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ ਨਾਲ ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੇਤੰਨ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਢਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੜੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਜਪਾਨੀ ਕਾਵਿ ਰੂਪ ਹਾਇਕੂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪਾਂਤਰਣ ਕਰਦਿਆਂ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਹਾਇਕੂ ਲਿਖ ਕੇ ਇਹ ਸਿੱਧ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਹਾਇਕੂ ਲਿਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨਇਹ ਹਾਇਕੂ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ, ਨਿਰਸੰਦੇਹ, ਮੈਂ ਵੀ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਅਨੁਭਵ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ

********

1 comment:

ਸਾਥੀ said...

ਸੁਖਿੰਦਰ ਜੀ
ਤੁਸਾਂ ਦਵਿੰਦਰ ਪੂਨੀਆ ਦੀ ਹਾਇਕੂ ਵਿਧਾ ਅਤੇ ਕਾਵਿ ਸਮਰੱਥਾ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਲੇਖ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਮੁਬਾਰਕ ਹੋਵੇ! ਨਿੱਕੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ 'ਕਣੀਆਂ' ਵਿਚ ਹੀ ਨਦੀਆਂ, ਦਰਿਆ, ਝੀਲਾਂ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰ ਛੁਪੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਅਮਰਜੀਤ ਸਾਥੀ