ਤੁਹਾਡੇ ਧਿਆਨ ਹਿੱਤ: ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੂਚਨਾ

ਤੁਹਾਡੇ ਧਿਆਨ ਹਿੱਤ: ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੂਚਨਾ
ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ 57 ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਬਾਰੇ ਸਮੀਖਿਆ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ' ਨੂੰ ਖ਼ਰੀਦਣ ਲਈ ਬਲੌਗ 'ਤੇ ਦਿੱਤੇ ਐਡਰੈਸ 'ਤੇ ਈਮੇਲ ਕਰੋ। ਸ਼ੁਕਰੀਆ।

ਤੁਹਾਡੇ ਧਿਆਨ ਹਿੱਤ - ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੂਚਨਾ

ਸੂਚਨਾ: ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ :

ਆਪਣੀ ਹੁਣੇ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਪੁਸਤਕ ‘ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ (ਸਮੀਖਿਆ)’ ਨੂੰ ਮੈਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ‘‘Canadian Punjabi Literature (Commentary)’’ ਨਾਮ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਕਿਸੀ ਵਧੀਆ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੀ ਅਜਿਹੇ ਵਧੀਆ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਦਾ ਨਾਮ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਜੋ ਮੇਰੀ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਦਾ ਨਾਮ ਜਾਨਣਾ ਚਾਹਾਂਗਾ।

Sukhinder

Editor: SANVAD

Box 67089, 2300 Yonge St.

Toronto ON M4P 1E0

Tel. (416) 858-7077

Email: poet_sukhinder@hotmail.com

http://www.canadianpunjabiliterature.blogspot.com/



Tuesday, September 22, 2009

ਸੁਖਿੰਦਰ - ਲੇਖ

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਦੁੱਖ ਸੁੱਖ ਫਰੋਲਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ

ਲੇਖ

ਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਗੇਟ2002 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਦੋ ਹੋਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਕੈਕਟਸ ਦੇ ਫੁੱਲਅਤੇ ਫੁੱਲ ਪੱਤੀਆਂਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਸੀ

ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਇੱਕ ਨਿਵੇਕਲੀ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖਣ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾ ਹੈਉਸਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਾਵਿਕ ਗੁਣ ਭਾਰਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਕਈ ਵੇਰੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਦੀ ਲਿਖਦੀ ਕਾਵਿ-ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਈ ਹੋਵੇਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖਣ ਵੇਲੇ ਅਨੇਕਾਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਦੀ ਹੈਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬਾਰੇ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵੱਖੋ ਵੱਖ ਵਿਸਿ਼ਆਂ ਉੱਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖਣ ਵੇਲੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਦੀ ਹੈਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੀ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਨੇ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਬੂਲਿਆ ਹੋਵੇਇਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਚਰਚਿਤ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਜਾਂ ਹੋਰਨਾਂ ਜ਼ੁਬਾਨਾਂ ਦੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ

-----

ਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੜ੍ਹਣ ਤੋਂ ਬਾਹਦ ਇੱਕ ਗੱਲ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੀ ਸੰਕੋਚ ਦੇ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਔਰਤ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਰਾਜਨੀਤਿਕ, ਸਭਿਆਚਾਰਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈਨਿਰਸੰਦੇਹ, ਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਕੁ ਚੇਤੰਨ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕ ਲੇਖਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਬੜੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਮਝਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਔਰਤ ਉੱਤੇ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਹੋ ਰਹੇ ਅਤਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਆਵਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਉਠਾਈ ਜਾਂਦੀ ਓਨੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਮਰਦ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਚਲਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਮਾਂ ਵਿਹਾ ਚੁੱਕੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਦੇ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਗੇਟਵਿਚਲੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਗਏ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਥਾਹ ਪਾਉਣ ਲਈ ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਮੋਤੀਆਂ ਵਾਲੀ ਕਾਲੀ ਗੁਰਗਾਬੀਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਤਰਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ:

ਹਰ ਕਬਰ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਹਾਂ, ਹਰ ਪੱਤੇ ਦੀਆਂ ਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਹਾਂਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਉੱਗੇ ਹਰ ਫੁੱਲ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਹਾਂ ਅਤੇ ਉਡਦੀ ਮਿਟੀ ਦੇ ਹਰ ਕਿਣਕੇ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਹਾਂਜੋ ਰੂਹਾਂ ਮਰ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਰੂਹਾਂ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜੋ ਮਾਰੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਰੂਹਾਂ ਦੇ ਹਰ ਜਿਸਮ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਹਾਂਮੈਂ ਹਰ ਯੁੱਗ ਜੰਮੀ ਹਾਂ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਹਰ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਹਾਂਇਸ ਰੂਹ ਉੱਤੇ, ਇਸ ਸਰੀਰ ਉੱਤੇ ਧੁੱਪਾਂ ਦੀ ਕੜਕਦੀ ਗਰਮੀ ਸਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਦੌੜਦੇ ਲਹੂ ਨੂੰ ਸੁੰਨ ਕਰ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਰਫ਼ਾਂ ਸਹੀਆਂ ਹਨਨਿਆਣੇ ਜੰਮੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੁੱਕੀ ਧਰਤੀ ਬੀਜੀ ਹੈਫਿਰ ਵੀ ਮੈਂ ਪਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋਈ ਗਈ ਹਾਂ, ਮੇਰਾ ਸਰੀਰ ਤੀਰਾਂ ਨਾਲ ਛੱਲਣੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈਮੇਰਾ ਕਤਲ ਤਲਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਮੈਨੂੰ ਅੱਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾੜਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਦੀਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚਿਣਿਆ ਹੈ

ਫਿਰ ਵੀ ਹਰ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਜਨਮ ਲੈਂਦੀ ਹਾਂ, ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹਾਂ, ਖੁਸ਼ਬੂਆਂ ਨਾਲ ਇਸ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਛਾ ਜਾਂਦੀ ਹਾਂਪਿਆਰ ਕਰਨਾ ਮੇਰੀ ਰੂਹ ਦਾ, ਮੇਰੇ ਜਿਸਮ ਦਾ ਜਮਾਂਦਰੂ ਹੱਕ ਹੈਜਦ ਤਕ ਇਸ ਧਰਤੀ ਉਤੇ ਬੀਜ ਪੁੰਗਰਦੇ ਰਹਿਣਗੇ ਮੈਂ ਜਨਮ ਲੈਂਦੀ ਰਹਾਂਗੀ

ਮੋਤੀਆਂ ਵਾਲੀ ਕਾਲੀ ਗੁਰਗਾਬੀਕਹਾਣੀ ਦਾ ਇਹ ਆਖਰੀ ਪਹਿਰਾ, ਬਹੁਤ ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਰ ਬੜੇ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਔਰਤ ਦੇ ਭੂਤ, ਭਵਿੱਖ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਦੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਹਕੀਕਤਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਵਰਤਮਾਨ ਨੂੰ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਾਡੇ ਲਈ ਆਪਣੇ ਭੂਤਕਾਲ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੁਫਨਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਢਲਿਆ ਹੋਇਆ ਵੇਖਣ ਲਈ ਸਾਡੇ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਭੂਤਕਾਲ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਵਰਤਮਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਸਮਝੀਏ

-----

ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਔਰਤ ਉੱਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਕਰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈਅਜਿਹੇ ਜ਼ੁਲਮ ਨਾਲ ਹੀ ਸਬੰਧਤ ਹੈ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸਤੀ ਦੀ ਰਸਮਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਹਦ ਔਰਤ ਕੋਲੋਂ ਜਿਉਣ ਦਾ ਹੱਕ ਵੀ ਖੋਹ ਲੈਣ ਦੀ ਇਹ ਘਿਨਾਉਣੀ ਸਮਾਜਿਕ ਰੀਤਪਰ ਕਮਾਲ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮਰਦ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਨੇ ਇਸ ਘਿਨਾਉਣੀ ਸਮਾਜਿਕ ਰੀਤ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਲਾਕੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਕੁਝ ਹਿੱਸਾ ਇਸ ਸਤੀ ਦੀ ਰਸਮ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਇਸ ਰੀਤ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਗਾਉਣ ਲੱਗਾਜਿਸ ਸਦਕਾ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਹਦ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੀ ਚਿਖਾ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਬਹਾਦਰ ਔਰਤਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਮੋਤੀਆਂ ਵਾਲੀ ਕਾਲੀ ਗੁਰਗਾਬੀਵਿੱਚ ਬੜੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਉਘਾੜਦੀ ਹੈਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਵੀ ਉਘਾੜਦੀ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤ ਉੱਤੇ ਅਜਿਹੇ ਅਤਿਆਚਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਅਜਿਹਾ ਸਮਾਜਿਕ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸਿਸਟਮ ਉਸਾਰਨ ਲਈ ਦਲਾਲਾਂ ਵਾਲੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਸਦਕਾ ਧਰਮ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਰਹਿਨੁਮਾ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਨਾਹਗਾਰ ਹਨ:

ਕੁਝ ਹਫਤਿਆਂ ਪਿਛੋਂ ਤਰਿਪਤਾ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਘਾਟ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਲੁਕੋ ਦਿਤੀ ਗਈਸਾੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈਫਿਰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਉਹਨੂੰ ਚੁੱਕ ਉਹਦੇ ਪਤੀ ਦੀ ਚਿਤਾ ਉੱਤੇ ਬਿਠਾ ਦਿੱਤਾਚਿਤਾ ਜਲਦੀ ਰਹੀਕੋਲ ਖਲੋਤੇ ਪੰਡਿਤ ਮੰਤਰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਰਹੇਔਰਤਾਂ ਸਤੀ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂਤ੍ਰਿਪਤਾ ਦਾ ਜਿਸਮ ਰੋਮ ਰੋਮ ਸੜਦਾ ਰਿਹਾਸੜਦੇ ਕੱਚੇ ਮਾਸ ਦੀ ਬੂ ਉਹਦੇ ਨੱਕ, ਕੰਨਾਂ ਅਤੇ ਫੇਫ਼ੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਰ ਗਈ ਸੀ

----

ਸਤੀ ਦੀ ਰਸਮ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਪ੍ਰਚਲਤ ਨਹੀਂ ਰਹੀ; ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਜਿੱਥੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਕਠੋਰ ਧਾਰਮਿਕ ਰਹਿਨੁਮਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਉੱਤੇ ਇਹ ਰਸਮ ਲਾਗੂ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜਲ ਰਹੀਆਂ ਚਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟਣ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ

ਅਜੋਕੇ ਸਮਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ ਪਤੀ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੀ ਹੀ ਪਤਨੀ ਉੱਤੇ ਹਿੰਸਾਤਮਕ ਹਮਲਾ ਕਰਨਾ - ਉਸਦੀ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁੱਟਮਾਰ ਕਰਨੀ ਅਤੇ ਕਈ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪਤਨੀ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦੇਣਾਪਰ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਉਦੋਂ ਕੁਝ ਵਧੇਰੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਔਰਤ ਹੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਔਰਤ ਉੱਤੇ ਹਿੰਸਾਤਮਕ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਮਰਦ ਨੂੰ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਦੇ ਰਹੀ ਹੋਵੇਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਇਸ ਲੁੱਕਵੇਂ ਪਰ ਅਹਿਮ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਇੱਕ ਬੇਨਾਮ ਕਹਾਣੀਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬੜੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਉਘਾੜਦੀ ਹੈ:

ਇੱਕ ਰਾਤ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਆਦਮੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਾਰਿਆ ਸੀਦਰਵਾਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੀ ਸੱਸ, ਮੇਰੇ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਖਿੱਚਕੇ ਮਾਰਦੀ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਦੇਈ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀਇਸ ਮਾਰ ਕੁਟਾਈ ਦਾ ਕਾਰਣ ਰੋਟੀ ਦਾ ਸੁਆਲ ਸੀਕੰਮ ਤੋਂ ਮੈਂ ਥੱਕੀ ਆਈ ਸੀ ਤੇ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਸੱਸ ਨੂੰ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਅੱਜ ਰੋਟੀ ਦੀ ਥਾਂ ਚਾਵਲ ਬਣਾ ਲੈਂਦੀ ਹਾਂਮੇਰੀ ਗੱਲ ਮੁੱਕੀ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਸੱਸ ਨੇ ਰੌਲਾ ਹੀ ਚੁਕ ਦਿੱਤਾਚੀਕਾਂ ਮਾਰ ਮਾਰ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਣਾਉਣ ਲੱਗੀ ਕਿ ਉਹਦੀ ਨੂੰਹ ਕੋਲੋਂ ਟੱਬਰ ਜੋਗੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਨਹੀਂ ਪੱਕਦੀਆਂ, ਚਾਵਲ ਖਾਣ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਔਰਤ ਹੈ ਇਹ....

-----

ਭਾਰਤੀ / ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਮੂਲ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆ ਵੀ ਮੀਡੀਆ ਦੀਆਂ ਸੁਰਖੀਆਂ ਬਣਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ ਭਾਰਤੀ / ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਮੂਲ ਦੀਆਂ ਨੌਜਵਾਨ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਗ਼ੈਰ ਭਾਰਤੀ / ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਮਰਦਾਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰ ਲੈਣਾਭਾਰਤ / ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਜ਼ਾਤ-ਪਾਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉੱਭਰਦੀ ਹੈ; ਪਰ ਪੱਛਮੀ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਭਾਰਤੀ / ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਮੂਲ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਭਾਰਤੀ / ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਮੂਲ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਵੱਲੋਂ ਹੋਰਨਾਂ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਮਰਦਾਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਮੋਤੀਆਂ ਵਾਲੀ ਕਾਲੀ ਗੁਰਗਾਬੀਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਵੱਲ ਵੀ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦੀ ਹੈ:

ਮੰਗਣੀ ਦੀ ਰਸਮ ਪੂਰੀ ਕਰਕੇ, ਵਿਆਹ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਉਹਦੇ ਮਾਪੇ ਕੈਨੇਡਾ ਮੁੜ ਆਏਮਹੀਨੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅੰਦਰ ਵਿਆਹ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਪਿਛੋਂ ਉਹ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਮੁੜ ਆਉਣਗੇ ਤੇ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੱਕ ਅਲਕਾ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂਆਂ ਵਿੱਚ ਰਚ ਮਿਚ ਜਾਵੇਗੀ

ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਨਾਨੀ ਦੇ ਗੁਆਂਢ ਵਿਚ, ਕੁੱਲ ਦੋ ਘਰ ਛਡ ਕੇ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁਹਣਾ ਮੁੰਡਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀਹਰ ਰੋਜ਼ ਸ਼ਾਮ ਅਤੇ ਸਵੇਰੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਗੀਤਾਂ ਭਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ, ਸਾਰੇ ਮੁੱਹੱਲੇ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਗਾਣਿਆਂ ਦੀ ਗੂੰਜ ਨਾਲ ਢੱਕ ਦਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀਸੁਹਣੇ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਅਲਕਾ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੋਈ, ਉਹਦੀ ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਛੇਕ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਉਹਦੇ ਢਿਡ ਤਕ ਉਤਰ ਗਈਉਸ ਸੁਹਣੇ ਮੁੰਡੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨਾਲ ਨਜ਼ਰਾਂ ਮਿਲਦਿਆਂ ਸਾਰ ਦੁਹਾਂ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿਆਰ ਦਾ ਅਲੱੜ ਤੂਫ਼ਾਨ ਉੱਠਿਆਦੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਤੋਂ ਉਹਲੇ, ਸਵੇਰ ਦੀ ਬੁੱਕਲ ਵਿਚ, ਅਲਕਾ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਮੰਦਰ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਸਾਮ੍ਹਣੇ, ਭਗਵਾਨ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ, ਪੇਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਉਮਰਾਂ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕਰ ਲਿਆਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਟੈਲੀਫੋਨ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਘਟਨਾ ਦਾ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆਉਹਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਮੁੜ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਮੀਟਿੰਗ ਕੀਤੀਬਰਾਦਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਜ਼ਤ ਦੀ ਚਿੱਟੀ ਚਾਦਰ ਓੜੀ ਰੱਖਣ ਲਈ ਤਿੰਨਾਂ ਹਸਤੀਆਂ ਨੇ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਸਲਾਹਾਂ ਕੀਤੀਆਂਦੂਜੇ ਦਿਨ ਭਰਾ ਟੈਲੀਫੋਨ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਰਿਹਾ

-----

ਵਹਿੰਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਅਹਿਮ ਸਮੱਸਿਆ ਵੱਲ ਸਾਡਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੀ ਹੈਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ: ਅਣਵਿਆਹੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਵੱਲੋਂ ਜੰਮੇ ਬੱਚੇਅਜਿਹੀਆਂ ਅਣਵਿਆਹੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰਸਨਾਕ ਹਾਲਤ ਦਾ ਬਿਆਨ ਵੀ ਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਵਹਿੰਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂਵਿੱਚ ਬੜੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਕਰਦੀ ਹੈ:

1.ਮੀਰਾ ਸੋਚ, ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਵੇਖ, ਕਰਿਸਚਨ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਮੈਂ ਅੱਧੀ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਤਾਈਂ ਇੱਕ ਲੰਡਰ ਕੁੱਤੇ ਵਾਂਗ ਪੂਛ ਹਿਲਾਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀਰੋਟੀ ਦੀ ਖੂਸ਼ਬੂ ਨਾਲ ਕੁੱਤੇ ਦੀਆਂ ਲਾਲਾਂ ਡਿਗਦੀਆਂ ਹਨ, ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਚਮਕ ਆਉਂਦੀ ਹੈਪਰ ਮੈਂ ਬੈਠਦੀ ਸਾਂ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪਲ ਰਹੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਖਾਤਰਬੱਚੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪਿਓ ਦੇ ਨਾਂਅ ਅਤੇ ਇੱਜ਼ਤ ਦੀ ਖਾਤਿਰਕਿੰਨੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਮੈਂ ਉਥੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਬਿਤਾਈਆਂਅਖੀਰ ਇੱਕ ਲੰਡਰ ਕੁੱਤੇ ਵਾਂਗ ਹੀ ਦੁਰ੍ਹੇ ਦੁਰ੍ਹੇ ਕਰ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤੋਂ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ...

2.ਤੂੰ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈਂ ਮੀਰਾ, ਕਿ ਅੱਜ ਤੋਂ ਪੈਂਤੀ ਸਾਲ ਪਹਿਲੋਂ ਇੱਕ ਅਣਵਿਆਹੀ ਕੁਆਰੀ ਕੁੜੀ ਜੇ ਮਾਂ ਬਣਨ ਵਾਲੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਕੀ ਹਸ਼ਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ!! ਮਾਪੇ ਉਹਦੀ ਹੋਂਦ ਤੋਂ ਮੁਨਕਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨਅਪਣੇ ਸ਼ਹਿਰੋਂ ਸੌਆਂ ਮੀਲ ਦੂਰ ਕਿਸੇ ਓਪਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਯਤੀਮਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ਉਹਨੂੰ ਛੱਡ ਆਉਂਦੇ ਸਨਬੱਚਾ ਜੰਮਣ ਪਿੱਛੋਂ, ਮਾਂ ਉਹਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵੀ ਨਾ ਵੇਖ ਸਕਦੀ ਜਦ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਤੀਜਾ ਪਰਾਇਆ ਅਜਨਬੀ ਜੋੜਾ ਗੋਦੀ ਲੈ ਲੈਂਦਾਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਬੱਚੇ ਅਪਣੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਵਿੱਛੜ ਗਏ

ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ ਪਾਕ ਰੱਖਣ ਲਈ ਮੇਰੇ ਮਾਪੇ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਇੱਕ ਓਪਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਛੱਡ ਆਏਜਿੱਥੇ ਮੈਂ ਜੰਮੀ ਪਲੀ, ਜਿਸ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਖੇਡ ਮੈਂ ਜਵਾਨ ਹੋਈ ਉਸ ਘਰ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ

-----

ਅਨੇਕਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਗੱਲ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਮਾਪੇ ਆਪਣੀਆਂ ਹੀ ਨੌਜਵਾਨ ਧੀਆਂ ਦਾ ਕਤਲ ਵੀ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨਕੈਨੇਡਾ, ਇੰਗਲੈਂਡ, ਅਮਰੀਕਾ ਵਰਗੇ ਉੱਨਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਪੜ੍ਹਣ ਲਈ ਆਮ ਮਿਲਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨਮਾਪਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ-ਮਾਨ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਨੌਜਆਨ ਧੀਆਂ ਦੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਕਤਲ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਸਮਾਜਿਕ-ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮਸਲਾ ਬਣ ਕੇ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈਇੱਥੇ ਇਹ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੋਈ ਝਿਜਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਕਾਤਲ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਸਬੰਧ, ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ, ਭਾਰਤ ਜਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈਅਜਿਹੇ ਮਾਪੇ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਧਾਰਣੀ ਅਤੇ ਪਿਛਾਂਹ-ਖਿੱਚੂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ

-----

ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਗੇਟਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਕੁਝ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਛੇੜਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਬੰਧ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸੂਖਮ ਹਾਵਾਂ-ਭਾਵਾਂ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈਕਹਾਣੀ ਦੋ ਅਸਮਾਨਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਰੂ-ਬ-ਰੂ ਕਰਦੀ ਹੈਪਿਆਰ ਦੀਆਂ ਤਰੰਗਾਂ ਕਿਸੀ ਵੀ ਉਮਰ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਉੱਠ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨਇਨ੍ਹਾਂ ਤਰੰਗਾਂ ਦਾ ਸਬੰਧ ਨਾ ਉਮਰ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਨਾ ਧਰਮ ਨਾਲ, ਨਾ ਜ਼ਾਤ-ਪਾਤ ਨਾਲ, ਨਾ ਰੰਗ ਨਾਲ, ਨਾ ਨਸਲ ਨਾਲਇਹ ਤਰੰਗਾਂ ਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਨ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਦੀਆਂ ਦੂਰੀਆਂ ਦੀਦੋ ਅਸਮਾਨਕਹਾਣੀ ਦੀ ਪਾਤਰ ਲਕਸ਼ਮੀ ਅਤੇ ਟਾਮਸ ਵਿਚਾਲੇ ਵੀ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈਅਜਿਹੇ ਸੂਖਮ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੋ ਅਸਮਾਨ’ ‘ਚੋਂ ਪੇਸ਼ ਹਨ ਦੋ ਉਦਾਹਰਣਾਂ:

1.ਕੀ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਇੰਜ ਹੋਇਆ ਏ ਕਦੇ ਰਾਮੂ? ਤੂੰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਹਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬੈਠ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਦੱਸ ਵੀ ਨਾ ਸਕਿਆ ਹੋਵੇਂਲਕਸ਼ਮੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ

ਹਾਂ ਹੋਇਆ ਏਇੰਜ ਹੋਣਾ ਕੋਈ ਅਣਹੋਣੀ ਗਲ ਨਹੀਂ ਹੈਗਲਾ ਸਾਫ ਕਰ, ਲਕਸ਼ਮੀ ਵਲ ਵੇਖਦਿਆਂ ਰਾਮੂ ਬੋਲਿਆ

ਤੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ? ਉਹਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਵੀ ਸੀ? ਫਿਰ ਵੀ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ?” ਲਕਸ਼ਮੀ ਨੇ ਹੈਰਾਨੀ ਭਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਪੁੱਛਿਆ

ਹਾਂ, ਹਰ ਰੋਜ਼ ਮਿਲਦਾ ਸੀਕਦੇ ਕਦੇ ਤਾਂ ਹੁਣ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹਾਂ ਪਰ ਕਹਿ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆਇਸ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕੀ ਕਹਿਰ ਹੋਵੇਗਾ? ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਕੀ ਤੂੰ ਸਮਝਦੀ ਏਂ ਲਕਸ਼ਮੀ ਬਾਈ?” ਮੰਜੀ ਨੂੰ ਪਿਛਾਂਹ ਘੜੀਸ ਰਾਮੂ ਉਠ ਖੜੋਤਾਪਾਣੀ ਲੈਣ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਉਸ ਲਕਸ਼ਮੀ ਵੱਲ ਪਿੱਠ ਕਰ ਲਈ

2.ਕੁਝ ਦੇਰ ਦੋਵੇਂ ਚੁਪ ਚਾਪ ਖੜੇ ਰਹੇ

ਚਿੱਠੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਲਕਸ਼ਮੀ ਝਿੱਜਕ ਰਹੀ ਸੀ

ਚਿੱਠੀ ਫੜਣ ਤੋਂ ਰਾਮੂ ਝਿੱਜਕ ਰਿਹਾ ਸੀ

ਮੈਂ ਪੜ੍ਹ ਲਿਖ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂਤੂੰ ਚਿੱਠੀ ਪੜ੍ਹਵਾਣ ਲਈ ਆਈ ਏਂ ਨਾ?” ਚਿੱਠੀ ਪੜ੍ਹਣ ਲਈ ਰਾਮੂ ਨੇ ਹੱਥ ਅਗਾਂਹ ਕਰਦਿਆਂ ਪੁੱਛਿਆਲਕਸ਼ਮੀ ਉਵੇਂ ਹੀ ਖੜੀ ਰਹੀ, ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਰਾਮੂ ਦੀ ਗਲ ਹੀ ਨਾ ਸੁਣੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਹਦਾ ਅਗਾਂਹ ਵਧਿਆ ਹੱਥ ਵੇਖਿਆ ਹੋਵੇਰਾਮੂ ਨੂੰ ਚਿੱਠੀ ਦੇਣ ਦੀ ਥਾਂ ਉਸ ਚਿੱਠੀ ਵਾਲਾ ਹੱਥ ਆਪਣੀ ਸਾੜੀ ਦੇ ਪੱਲੇ ਨਾਲ ਵਲੇਟ ਲਿਆ

ਕੀ ਗੱਲ ਲਕਸ਼ਮੀ ਬਾਈ? ਚਿੱਠੀ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਵਾਏਂਗੀ?” ਰਾਮੂ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ

ਨਹੀਂ....

ਇਰਾਦਾ ਬਦਲ ਗਿਆ?”

ਹਾਂ! ਕੀ ਫਾਇਦਾ ਚਿੱਠੀ ਪੜ੍ਹਾਣ ਦਾਬੜੀ ਬੇਦਿਲੀ ਨਾਲ ਉਹ ਬੋਲੀ

ਚਿੱਠੀ ਪੜ੍ਹਣ ਵਿੱਚ ਫਾਇਦੇ ਅਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਗਲ ਏਚਿੱਠੀ ਤਾਂ ਉਹਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਲੈ ਕੇ ਆਈ ਹੈਤਸੱਲੀ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਰਾਮੂ ਬੋਲਿਆ

ਕੀ ਪਤਾ ਕੀ ਸੁਨੇਹਾ ਲੈ ਕੇ ਆਈ ਏ ਇਹ ਬੇਜਾਨ ਚਿੱਠੀਮੈਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ...

ਪਰ ਤੂੰ ਤਾਂ ਉਡੀਕ ਰਹੀ ਸੀ ਉਹਦੇ ਹੁੰਗਾਰੇ ਨੂੰ...

ਹਾਂ ਰਾਮੂਮੈਂ ਉਡੀਕ ਰਹੀ ਸੀ ਉਹਦੇ ਹੁੰਗਾਰੇ ਨੂੰਪਰ ਇਹ ਚਿੱਠੀ ਪੜ੍ਹਣ ਤੋਂ, ਸੁਣਨ ਤੋਂ ਮੈਨੁੰ ਡਰ ਲਗਦਾ ਹੈ

ਡਰ! ਕਾਹਦਾ ਡਰ!ਲਕਸ਼ਮੀ ਦੇ ਬੇਜਾਨ ਚਿਹਰੇ ਵਲ ਵੇਖਦਿਆਂ ਰਾਮੂ ਨੇ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ

ਇਸ ਚਿੱਠੀ ਵਿੱਚ ਜੇ ਉਸ ਖਾਲੀ ਸਫ਼ਰ ਦਾ ਹਾਲ ਲਿਖਿਆ ਹੋਵੇਜਾਂ ਫਿਰ ਮੌਸਮ ਦੀਆਂ ਹੀ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਕਿਵੇਂ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰੇਗਾ ਰਾਮੂ...

ਗੱਲ ਪੂਰੀ ਕੀਤੇ ਬਗ਼ੈਰ ਲਕਸ਼ਮੀ ਉਥੋਂ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਸੀ

-----

ਕੈਨੇਡਾ / ਅਮਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਨਿਤ ਅਜਿਹੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇੱਕ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਇੱਕ ਗਰੋਸਰੀ ਸਟੋਰ ਤੋਂ ਗਰੋਸਰੀ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆਅਨੇਕਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਵੀ ਪੜ੍ਹਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਕਿਸੀ ਗੈਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ 100 ਡਾਲਰ ਲੁੱਟ ਕੇ ਲਿਜਾਂਦਾ ਹੋਇਆ ਇੱਕ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਪੁਲਿਸ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆਅਜਿਹੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਸਟੇਸ਼ਨ ਬਾਰ ਬਾਰ ਦਿਖਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਟੋਰਾਂਟੋ ਦਾ 24 ਘੰਟੇ ਖਬਰਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲਾ 680 ਨਿਊਜ਼ ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵੀ ਬਾਰ ਬਾਰ ਦੁਹਰਾਂਦਾ ਹੈਪਰ ਉਸ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਡਾਲਰਾਂ ਦੀ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਕਰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਅਮੀਰ ਵਿਉਪਾਰੀਆਂ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਇੱਕ ਦੋ ਵਾਰ ਸੁਣਾ ਕੇ ਚੁੱਪ ਧਾਰ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਉੱਚ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵੀ ਇੰਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡੇ ਮਗਰਮੱਛਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੋ ਸਾਲ ਦੀ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੇ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜਨਤਾ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਭਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨ ਹਰ ਕਿਸੀ ਉੱਤੇ ਇੱਕੋ ਜਿੰਨਾ ਹੀ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ- ਕੋਈ ਅਮੀਰ ਹੋਵੇ ਚਾਹੇ ਗਰੀਬਜਦੋਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਬੇਘਰ, ਬੇਸਹਾਰਾ ਗਰੀਬ ਵਿਅਕਤੀ 100 ਡਾਲਰ ਦੀ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਵੀ ਫੜਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਦਾਲਤ ਉਸਨੂੰ ਕਈ ਕਈ ਸਾਲ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਇਸ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਸੁਨਹਿਰੀ ਧਾਗੇਵਿੱਚ ਬੜੀ ਹੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਵਿਜਯੰਤੀ ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੇ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਦਵਾਈ ਖ੍ਰੀਦਣੀ ਵੀ ਤਨਖਾਹ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਤੱਕ ਅੱਗੇ ਪਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਜੇਬ ਵਿਚਲੇ ਡਾਲਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਮਿਣਤੀ ਕਰਕੇ ਘਰ ਦੀ ਗਰੋਸਰੀ ਖ੍ਰੀਦਦੀ ਹੈਤਾਂ ਜੁ ਉਸ ਦੀ ਜੇਬ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹਫਤਾ ਭਰ ਕੰਮ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਬੱਸ ਦੀਆਂ ਟਿਕਟਾਂ ਖ੍ਰੀਦਣ ਜੋਗੇ ਕੁਝ ਕੁ ਡਾਲਰ ਵੀ ਬਚ ਜਾਣਪਰ ਜਦੋਂ ਗਰੋਸਰੀ ਖ੍ਰੀਦਣ ਤੋਂ ਬਾਹਦ ਅਚਾਨਕ ਕਾਊਂਟਰ ਉੱਤੇ ਖੜ੍ਹੀ ਕੁੜੀ ਉਸਨੂੰ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਿਆਂ ਗਰੋਸਰੀ ਦੇ ਡਾਲਰ ਲਏ ਬਗ਼ੈਰ ਲਾਈਨ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਗੇ ਲੰਘਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਵਿਜਯੰਤੀ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੁਨਾਹ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਬੈਠ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਗਰੋਸਰੀ ਦੀ ਕੀਮਤ ਅਦਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀਜਦੋਂ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਰਤਾ ਭਰ ਵੀ ਦੋਸ਼ ਨਹੀਂਲਾਈਨ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਹਦ ਵੀ ਉਹ ਗਰੋਸਰੀ ਸਟੋਰ ਦੇ ਬੂਹੇ ਕੋਲ ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਬੈਠੀ ਇਹ ਸੋਚਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕਿਤੇ ਗਰੋਸਰੀ ਸਟੋਰ ਦੇ ਸਕਿਉਰਟੀ ਸਟਾਫ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਗਰੋਸਰੀ ਚੋਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਹੇਠ ਫੜ ਲਿਆ ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ? ਉਸਦੀ ਬੇਇਜ਼ਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗੱਲ ਫੈਲ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਜਿੱਥੋਂ ਵੀ ਉਹ ਲੰਘੇਗੀ ਲੋਕ ਉਸ ਵੱਲ ਉਂਗਲਾਂ ਕਰ ਕਰ ਕਹਿਣਗੇ ਕਿ ਉਹ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਵਿਜਯੰਤੀਜਿਸਨੂੰ ਗਰੋਸਰੀ ਸਟੋਰ ਵਿੱਚੋਂ ਗਰੋਸਰੀ ਚੋਰੀ ਕਰਕੇ ਲਿਜਾਂਦੀ ਨੂੰ ਗਰੋਸਰੀ ਸਟੋਰ ਦੇ ਸਕਿਉਰਟੀ ਸਟਾਫ ਨੇ ਰੰਗੇ ਹੱਥੀਂ ਫੜ ਲਿਆ ਸੀਪਰ ਇਸਦੇ ਉਲਟ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਕਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈਉਸ ਦਿਨ ਦੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸੁਰਖੀ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਦੋਗਲਾਪਨ ਦਿਖਾਂਦੀ ਹੋਈ ਇਹ ਸਾਫ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਦਸ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨ ਅਮੀਰ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਹੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਗਰੀਬ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਹੋਰਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸੁਨਹਿਰੀ ਧਾਗੇਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਸਤਰਾਂ ਪੜ੍ਹਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:

ਬੈਂਚ ਉਥੇ ਬੈਠੀ ਵਿਜਯੰਤੀ ਨੇ ਦੁਬਾਰਾ ਫਿਰ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੀ ਸੁਰਖੀ ਵਲ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਏਸ ਵਾਰੀ ਉਹਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਸੁਰਖੀ ਉਤੇ ਅਟਕ ਗਈਆਂ

ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ, ਕਾਲੇ, ਕਾਲੇ, ਮੋਟੇ ਮੋਟੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ:

ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਰੋੜਪਤੀ ਦੀ ਬੀਵੀ, ਚੋਰੀ ਕਰਦੀ ਫੜੀ ਗਈ ਪਰ ਉਸ ਵਿਰੁੱਧ ਕੋਈ ਚਾਰਜ ਨਹੀਂ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਵੇਗਾ...

ਅੱਗੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ

ਸਟੋਰ ਦੀ ਸਿਕਯੂਰਿਟੀ ਨੇ ਮਿਸਜ਼ ਬਰਾਊਨ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਚੋਰੀ ਕਰਦਿਆਂ ਰੰਗੇ ਹੱਥ ਫੜਿਆਪਰ ਡਿਪਾਰਟਮੈਂਟ ਸਟੋਰ ਦੀ ਮੈਨਜਮੈਂਟ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮਿਸਜ਼ ਵਿਰੁਧ ਕੋਈ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀਕਿਉਂਕਿ ਉਹਦੇ ਕਰੋੜਪਤੀ ਸ਼ੌਹਰ ਨੇ ਚੋਰੀ ਕੀਤੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੈਸੇ ਚੁਕਾ ਦਿਤੇ...

ਅਖਬਾਰ ਦੀ ਇਸ ਸੁਰਖੀ ਦਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਲੇ ਮੋਟੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਅਰਥ ਵਿਜਯੰਤੀ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਨੇ ਹਾਲੇ ਬਰਾਬਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਮਝਿਆ

ਸਟੋਰ ਦੀਆਂ ਬੱਤੀਆਂ ਬੁਝਣ ਲਗੀਆਂ

ਯੂਨੀਫਾਰਮ ਪਾਈ ਗਰੋਸਰੀ ਸਟੋਰ ਦਾ ਇਕ ਆਦਮੀ ਸਟੋਰ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਬੰਦ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆ

ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਗੇਟਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ; ਪਰ ਮੈਂ ਸਿਰਫ ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਮੇਹਰਬਾਨੀਆਂਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਸਮੇਟਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਾਂਗਾ

-----

ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਆਰਥਿਕ ਤਾਣਾ-ਬਾਣਾ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਦਾ ਅਜਗਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਦਾ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈਉਦੋਂ ਤੱਕ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫਸ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇਇੱਥੇ ਦਾ ਕੰਨਜ਼ੀਊਮਰ ਕਲਚਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਡਾਲਰਾਂ ਦੀ ਅੰਨ੍ਹੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ-ਮਸਤਕ ਵਿੱਚ ਹਰ ਪਲ ਡਾਲਰ, ਡਾਲਰ ਦੀ ਹੀ ਗੂੰਜ ਗੂੰਜਦੀ ਹੈਚਮਕੀਲੀਆਂ ਭੜਕੀਲੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਨਾਲ ਚੁੰਧਿਆਈਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਖ੍ਰੀਦ ਖ੍ਰੀਦ ਕੇ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਭਰਨ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਘੋੜਿਆਂ ਵਾਂਗ ਸਰਪਟ ਦੌੜਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਏਨਾ ਵੀ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਬਚਦਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਬੈਠਕੇ ਕਦੀ ਰੋਟੀ ਵੀ ਖਾਹ ਸਕੋ, ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਬੈਠਕੇ ਆਪਣੀ ਬੀਵੀ, ਬੱਚਿਆਂ ਜਾਂ ਪ੍ਰਵਾਰ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਖੁਸ਼ਗਵਾਰ ਪਲ ਸਾਂਝੇ ਕਰ ਸਕੋਂਅਨੇਕਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਇੰਜ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੀਵੀ ਕੰਮ ਤੋਂ ਪਰਤਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਘਰ ਵਾਲਾ ਕੰਮ ਉੱਤੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈਮਹੀਨਾ, ਮਹੀਨਾ ਭਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਇੰਨਾ ਕੁ ਸਮਾਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਉਹ ਦੋ ਪਲ ਇਕੱਠੇ ਬੈਠਕੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਹੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਕਰ ਸਕਣਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਦਿਨ ਰਾਤ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੇਬੀ ਸਿਟਰਾਂ ਕੋਲ ਹੀ ਲੰਘਦਾ ਹੈਉਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ-ਗ਼ਮੀਆਂ ਬਾਰੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਉਮੰਗਾਂ-ਇਛਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੇਬੀ ਸਿਟਰਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈਅਜੋਕੇ ਸਮਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਮੇਹਰਬਾਨੀਆਂਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਸੁਲੇਖਾ ਅਤੇ ਮਾਲਤੀ ਦਰਮਿਆਨ ਚੱਲ ਰਹੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਰਾਹੀਂ ਕੁਝ ਇਸ ਅੰਦਾਜ਼ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ:

ਐਦਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਡੁੱਲ੍ਹੇ ਪੈਸੇ ਖਰਚ ਕਰਦੀ ਹੈਂ ਤਾਂ ਰਮੇਸ਼ ਵਿਚਾਰਾ ਬਹੁਤ ਗੁੱਸੇ ਹੁੰਦਾ ਹੋਵੇਗਾਮਾਲਤੀ ਨੇ ਟਾਂਚ ਲਾ ਕੇ ਪੁੱਛਿਆ

ਗੁੱਸਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਵਕਤ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਮਾਲਤੀਰਮੇਸ਼ ਕੋਲ ਤਾਂ ਇੰਨਾ ਸਮਾਂ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਦੋ ਗੱਲਾਂ ਕਰੇਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵੇਖੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰੇਸਵੇਰੇ ਸਾਜਰੇ ਉਹ ਘਰੋਂ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਰਾਤ ਪਈ ਮੁੜਦਾ ਹੈਸਵੇਰੇ ਨਿਆਣੇ ਸੁੱਤੇ ਪਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਥੱਕਿਆ ਘਰ ਮੁੜਦਾ ਹੈਅਤੇ ਮੈਂ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਚਰਚਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ, ਨਾ ਹੀ ਢੰਡੋਰਾ ਦੇਂਦੀ ਹਾਂ

-----

ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾ ਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਦਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਗੇਟਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਹੈਉਸਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਉਪਰ ਜੇਕਰ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਨਾ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਵੀ ਉਹ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਪਹਿਚਾਣੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਵੇਲੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਸੰਕੇਤ ਵੀ ਛੱਡਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਕਹਾਣੀ ਪੱਛਮੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਹੈ ਜਾਂ ਕਿ ਉਹ ਕਹਾਣੀ ਕਿਸੀ ਪੂਰਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੀ ਹੈਉਸਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਗੁਣ ਵੀ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਪਹਿਚਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈਉਹ ਹਰ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੱਖਰੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਲਈ ਕੋਈ ਢੁੱਕਵੀਂ ਕਹਾਣੀ ਤਕਨੀਕ ਵਰਤਦੀ ਹੈਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਵੀ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ

-----

ਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਦਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਗੇਟਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਾਹਦ ਮੇਰੇ ਉੱਤੇ ਜੋ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ ਹੈ ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਮੈਂ ਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਚੇਤੰਨ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਹਾਣੀ ਲੇਖਕਾ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂਕਹਾਣੀ ਲਿਖਦਿਆਂ ਮਿੰਨੀ ਗਰੇਵਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਦਰ ਪੇਸ਼ ਸਭਿਆਚਾਰਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਬੜੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ; ਬਲਕਿ ਉਹ ਬੜੇ ਕਲਾਤਮਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਔਰਤ ਉੱਤੇ ਹੁੰਦੇ ਅਤਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਵੀ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਦੀ ਹੈਅਜੋਕੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਚੇਤੰਨ ਹੋ ਰਹੀ ਔਰਤ ਦੀ ਇਹੀ ਇੱਕ ਪਹਿਚਾਣ ਕਾਫੀ ਹੈਇਹੀ ਗੱਲ ਸਾਡੇ ਸਭਨਾਂ ਲਈ ਹੌਂਸਲਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਹੈ


Sunday, September 13, 2009

ਸੁਖਿੰਦਰ - ਲੇਖ

ਡਾਇਰੀ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿਚਲਾ ਨਾਵਲੀ ਸੱਚ - ਤ੍ਰਿਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ

ਲੇਖ

ਤ੍ਰਿਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਪਿਛਲੇ ਤਕਰੀਬਨ ਚਾਰ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਰਚਨਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈਉਸ ਨੇ ਕਵਿਤਾ, ਕਹਾਣੀ, ਨਾਵਲ, ਨਾਟਕ, ਵਾਰਤਕ, ਸਫਰਨਾਮਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸਿ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ; ਪਰ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਉਹ ਅਜੇ ਤੀਕ ਅਣਗੌਲਿਆ ਹੀ ਰਿਹਾ ਹੈਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਪਰਖ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਅਜੇ ਤੱਕ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾਇਸਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨਇਸਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤ੍ਰਿਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੂੰ ਏਨੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਸਕਿਆ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਰੂਪ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਉਸ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਵਧੇਰੇ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ

----

ਮਿੱਠਤ ਨੀਵੀਂਨਾਵਲ ਤ੍ਰਿਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੇ 1997 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਹਾਦਸੇ’, ‘ਹਾਦਸੇ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂਅਤੇ ਕਲਿੰਗਾ ਦੀ ਫਤਹਨਾਮ ਦੇ ਨਾਵਲ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈਮਿੱਠਤ ਨੀਵੀਂਨਾਵਲ ਡਾਇਰੀ ਦੇ ਪੰਨੇ ਲਿਖਣ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈਇਹ ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹਣ ਤੋਂ ਬਾਹਦ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਤ੍ਰਿਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਾਵਲਕਾਰ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ

----

ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਸੁਚੇਤ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਇੱਕ ਬਰਫੀਲੇ ਝੱਖੜ ਦੌਰਾਨ ਕਾਰ ਦੀ ਪਾਰਕਿੰਗ ਲਾਟ ਵਿੱਚ ਤਿਲਕ ਕੇ ਡਿੱਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈਇੱਥੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਨਾਵਲਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਸਾਰਾ ਬ੍ਰਿਤਾਂਤ ਸੁਚੇਤ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੀ ਬੀਮਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ ਦਿਨਾਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖੇ ਡਾਇਰੀ ਦੇ ਪੰਨੇ ਹਨਇਸ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਸੁਚੇਤ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਡਾਇਰੀ ਦੇ ਉਹ ਪੰਨੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਇੰਗਲੈਂਡ, ਅਮਰੀਕਾ, ਮਿਡਲ ਈਸਟ ਜਾਂ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਸੈਰ ਕਰਨ ਦੌਰਾਨ ਲਿਖਦਾ ਹੈਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਧੂ ਸਫਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਕੁਝ, ਮਹਿਜ਼, ਨਾਵਲ ਦੇ ਸਫ਼ੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਹੀ ਭਰਤੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਵੀ ਇਹ ਨਾਵਲ ਪੂਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀਜੇਕਰ ਇਹ ਨਾਵਲ, ਮਹਿਜ਼, ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਸੁਚੇਤ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖੀ ਡਾਇਰੀ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਉੱਤੇ ਹੀ ਆਧਾਰਤ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਇਹ ਨਾਵਲ ਵਧੇਰੇ ਸਾਰਥਿਕ ਹੋਣਾ ਸੀਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਵਾਧੂ ਸਫ਼ਿਆਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਕਰਕੇ ਤ੍ਰਿਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਆਪਣੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਇਗਾਗਰਤਾ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਛੋਹੇ ਗਏ ਅਸਲ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਲੀਹ ਤੋਂ ਪਾਸੇ ਹਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ

----

ਮਿੱਠਤ ਨੀਵੀਂਨਾਵਲ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਨਾਵਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਸੁਚੇਤ ਦੀ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸੰਕਟ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ:

ਆਖਰ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਵਜੇ ਸੁਚੇਤ ਨੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦੀ ਹੁੰਦਿਆਂ ਘਰ ਪੁੱਜਣ ਦੀ ਗੱਲ ਤੇ ਅਮਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਹੀ ਦਿੱਤਾਉਹ ਪਾਰਕਿੰਗ ਵਿੱਚ ਪੁੱਜਾ ਤੇ ਕਾਰ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਹੀ ਲੱਗਾ ਸੀ ਕਿ ਧੜੱਮ ਕਰਕੇ, ਚੱਕਰ ਖਾ ਕੇ ਥੱਲੇ ਡਿੱਗ ਪਿਆਡਿਗਦਿਆਂ ਹੀ ਇਕ ਚੀਕ ਨਿਕਲੀ ਜਿਵੇਂ ਕੁਝ ਟੁੱਟ ਗਿਆ ਹੋਵੇਫੇਰ ਉਸ ਉੱਠਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ - ਅਸਫ਼ਲ - ਤੇ ਪੀੜ ਨਾਲ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਚੀਕਾਂ ਨਿਕਲ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣ

-----

ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨਾਵਲਕਾਰ ਸਾਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣੂੰ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ:

ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਹਾਦਸੇ ਤੇ ਸੱਟ ਪਿੱਛੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸਾਧਾਰਨ ਆਦਮੀ ਦਾ ਹੱਥ ਲਾਉਣਾ ਖ਼ਤਰੇ ਤੋਂ ਖਾਲੀ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਸੁਚੇਤ ਦੇ ਜੰਮਦੇ ਜਾਂਦੇ ਸਰੀਰ ਤੇ ਟੁੱਟਦੇ ਬੋਲਾਂ ਦੀਆਂ ਬੇਨਤੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਤੇ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਠੰਢੇ ਪਾਰਕਿੰਗ ਤੋਂ ਚੁੱਕ ਕੇ, ਇਕ ਪਿਛਲੇ ਲਾਹੌਰੀਆਂ ਦੇ ਫਲੈਟ ਤਕ ਚੱਕ-ਘਸੀਟ ਕੇ ਲਿਜਾਣ ਦਾ ਉਦਮ ਕਰਵਾ ਹੀ ਦਿੱਤਾ

-----

ਨਾਵਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਸੁਚੇਤ ਵੱਲੋਂ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ ਪਲਾਂ ਦਾ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹੀ ਨਾਵਲਕਾਰ ਹਸਪਤਾਲ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਪੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈਅਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਉਹੀ ਬੰਦਾ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਸੱਚਮੁੱਚ ਬੀਮਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਇਆ ਹੋਵੇਅਸੀਂ ਅਕਸਰ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਬੀਮਾਰ ਕਿਸੇ ਮਿੱਤਰ/ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਗਏ ਅਸੀਂ ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਬੀਮਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਕੋਲ ਬੈਠੇ ਉਸ ਨਾਲ ਗੱਪਾਂ ਮਾਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ; ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਕਿ ਬੀਮਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਥਕਾ ਰਹੇ ਹਾਂਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸਦੀ ਬੀਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵਾਧਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ

----

ਨਾਵਲਕਾਰ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵੱਲ ਵੀ ਸਾਡਾ ਧਿਆਨ ਦੁਆਉਂਦਾ ਹੈਸਰਕਾਰ ਤਾਂ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਰਹਿਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ; ਪਰ ਨ ਤਾਂ ਲੋਕ ਅਜਿਹੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨ ਹੀ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਰਮਚਾਰੀ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ਾਂ, ਸਟਾਫ ਅਤੇ ਆਉਣ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਅਜਿਹੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ:

ਭਾਵੇਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਣੇ ਇਕ ਨਵੇਂ ਕਾਨੂੰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਹਸਪਤਾਲ, ਸਟੋਰਾਂ ਆਦਿ ਸਾਂਝੀਆਂ ਪਬਲਿਕ ਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਗਰਟ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਸੀ ਤੇ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਹਜ਼ਾਰ ਡਾਲਰ ਤਕ ਜੁਰਮਾਨਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ; ਪਰ ਬਹੁਤ ਥਾਈਂ ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀਏਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਪਹਿਲੇ ਹਸਪਤਾਲ ਨੇ ਤਾਂ ਇਹ ਸੂਚਨਾ ਵੀ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਲਾਈ ਸੀਪਰ ਇਸ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਪੌੜੀਆਂ (ਲਿਫਟ) ਕੋਲ ਨੋਟਿਸ ਲਗਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਲਾਊਂਜ ਆਮ ਸਿਗਰਟ ਧੂਏਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਲੱਭਦਾ

----

ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਕਰਦਾ ਨਾਵਲਕਾਰ ਡਾਕਟਰਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਗੱਲ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈਡਾਕਟਰੀ ਦੇ ਪੇਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈਇਸ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਤਹਿਤ ਹਰ ਸਾਲ ਡਾਕਟਰ ਲੱਖਾਂ ਡਾਲਰਾਂ ਦੀ ਵਾਧੂ ਕਮਾਈ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ; ਪਰ ਡਾਕਟਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇਸ ਵਾਧੂ ਕਮਾਈ ਸਦਕਾ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ ਮੱਦਦ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਗ੍ਰਾਂਟ ਦਾ ਬਜਟ ਵਧਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਉੱਤੇ ਹੋਰ ਟੈਕਸ ਲਗਾ ਕੇ ਇਹ ਘਾਟਾ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਾਫੀ ਵਧੀਆ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ:

ਬਹੁਤ ਥਾਈਂ ਡਾਕਟਰ ਚੰਗੇ ਭਲੇ ਜਾਂ ਮਾਮੂਲੀ ਬੀਮਾਰ ਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਬੀਮਾਰ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਗਾਹਕੀ ਚਮਕੀ ਰਹੇਕੈਨੇਡਾ - ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀਆਂ ਆਮਦਨਾਂ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇਖਣ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਲੱਖਾਂ ਡਾਲਰ ਸਾਲਾਨਾ ਤੱਕ ਹਨ ਤੇ ਫੇਰ ਵੀ ਤਸੱਲੀ ਨਹੀਂ ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਤਮਹੱਤਿਆ ਤੇ ਤਲਾਕ ਵੀ ਇਹਨਾਂ ਚ ਹੀ ਹਨ......ਅੱਠਾਂ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰਾਂਤ ਦਾ ਸਿਹਤ ਬਜਟ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈਕਿਉਂਕਿ ਡਾਕਟਰ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਵਾਧੂ ਚੱਕਰ ਪਵਾ ਵਾਧੂ ਟੈਸਟ ਕਰਵਾ, ਵਾਧੂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਨਾਮੇ ਤੇ ਇਨਾਮਾਂ ਦਾ ਖਿਆਲ ਹੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ

----

ਕੈਨੇਡਾ ਇੱਕ ਬਹੁ-ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਦੇਸ਼ ਹੈਇੱਥੇ ਅਨੇਕਾਂ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਆ ਕੇ ਵਸੇ ਹੋਏ ਹਨਮਹਾਂ-ਨਗਰ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿੱਚ ਤਾਂ 50% ਲੋਕ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਹਨ; ਪਰ ਇਸਦੇ ਬਾਵਜ਼ੂਦ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪਸੰਦ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਹੀਂ ਪਰੋਸੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਜਿਹੇ ਰਸੋਈਆਂ ਵੱਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਮਰੀਜ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾਣ ਨਾਲੋਂ ਭੁੱਖੇ ਰਹਿਣਾ ਹੀ ਵਧੇਰੇ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ:

ਹੁਣ ਹਸਪਤਾਲ ਆ ਕੇ ਇਸ ਕੁਹਜੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੇ ਇਕ ਹੋਰ ਪੱਖ ਵੱਲ ਸੁਚੇਤ ਦਾ ਧਿਆਨ ਗਿਆ - ਖਾਣਾ - ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਘਟ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਵਧੀਆ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਖਾਣੇ ਨੂੰ ਅੱਵਲ ਤਾਂ ਮੀਨੂੰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਜੇ ਕਿਤੇ ਇਸਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਸੀ ਤਾਂ ਪਕਾਉਣ ਦਾ ਢੰਗ ਇਤਨਾ ਘਟੀਆ ਸੀ ਕਿ ਖਾਣਾ ਖਾਣਾ ਅਸੰਭਵ ਜਿਹਾ ਸੀ

----

ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਕਿਸੇ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਵੇਲੇ ਅਸੀਂ ਉਸ ਨਾਲ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰੀਏ? ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਮਨੋਵਿਗਿਅਨਕ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ; ਪਰ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਵੀ ਚੰਗੀ ਸੋਝੀ ਹੈ:

ਸੋ ਮਿੱਤਰ ਹੁੰਦਿਆਂ ਵੀ ਮਰੀਜ਼ ਕੋਲ ਅਸੀਂ ਜਦੋਂ ਪਤਾ ਲੈਣ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਬਹੁਤੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਦੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਉਸ ਲਈ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂਅਸਲ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਬਹੁਤੀ ਗੱਲਬਾਤ ਜਾਂ ਬਹੁਤਾ ਸਮਾਂ ਕੋਲ ਬੈਠੇ ਰਹਿਣਾ ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਉਲਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ

----

ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਵੀ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ - ਰੰਗ, ਨਸਲ, ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵਿਤਕਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਕਈ ਵਾਰੀ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਵੀ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ:

ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿਚ ਬੰਦੇ ਦੀ ਮਹੱਤਵਹੀਣਤਾ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਸੁਚੇਤ ਨੂੰ ਅੱਜ ਫੇਰ ਹੋਇਆਪਹਿਲਾਂ ਡਾਕਟਰ ਤੇ ਨਰਸ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨੇ ਹੀ ਕਾਫੀ ਸਮਾਂ ਲਾ ਦਿੱਤਾ - ਫੇਰ ਐਕਸਰੇ ਦੀ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਤਾਂ ਘੰਟੇ ਤੋਂ ਵੀ ਵਧ ਲਗ ਗਿਆ - ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਸਟ੍ਰੇਚਰ ਤੇ ਪਈ ਜ਼ਨਾਨੀ ਪਿਆਂ ਪਿਆਂ ਕਾਹਲੀ ਪੈ ਰਹੀ ਸੀ - ਪਰ ਸਭ ਕੁਝ ਜਿਵੇਂ ਕੀੜੀ ਦੀ ਚਾਲ ਚਲ ਰਿਹਾ ਸੀ

----

ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਕਰਦਾ ਨਾਵਲਕਾਰ ਡਾਕਟਰੀ ਇਲਾਜ ਦੀ ਵੀ ਗੱਲ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈਪੱਛਮੀ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰਾਂ ਕੋਲ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਏਨੀ ਆਦਤ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿੱਛ ਵੀ ਆ ਜਾਏ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਫੈਮਿਲੀ ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨਅਨੇਕਾਂ ਪੂਰਬੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਛੋਟੀਆਂ ਮੋਟੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਲੋਕ ਕੁਝ ਸਮਝਦੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਉਹ ਦੇਸੀ ਘਰੇਲੂ ਇਲਾਜ ਨਾਲ ਹੀ ਵਧੇਰੇ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਤੰਦਰੁਸਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸਸਤੀਆਂ ਦੇਸੀ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਦੋ-ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੀਮਾਰੀ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ; ਪਰ ਉਹੀ ਲੋਕ ਜਦੋਂ ਕੈਨੇਡਾ ਵਰਗੇ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮੁੱਢਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਇਲਾਜਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ-ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਕੇ ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਲਈ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੇ ਦਫਤਰਾਂ ਵੱਲ ਦੌੜ ਪੈਂਦੇ ਹਨਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਬਾਰੇ ਵੀ ਆਪਣਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ:

ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਨਾਉਟੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਅਜ ਡਾਕਟਰ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰੀ ਇਲਾਜ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਐਸਾ ਡੂੰਘਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਘਰੇਲੂ ਸਸਤੇ ਅਤੇ ਸ਼ਰਤੀਆ ਇਲਾਜ ਵਲ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਜਾਂਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਿਨੋ ਦਿਨ ਵਧਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈਨਾਲ ਹੀ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਤੇ ਬੀਮਾਰਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਹਿਸਾ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਜੇਬ ਵਿਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈਥੋੜਾ ਜਿੰਨਾ ਜ਼ੁਕਾਮ ਹੋਵੇ ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ ਭੱਜ ਗਏਪੇਟ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਦਵਾਈ ਲੈ ਆਂਦੀਇੰਜ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਡਾਕਟਰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਏ ਹਨ ਜੋ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗ ਵਾਂਗ ਅਲੱਗ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ

-----

ਹਸਪਤਾਲਾਂ, ਡਾਕਟਰਾਂ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰੀ ਇਲਾਜਾਂ ਦੀ ਜਦੋਂ ਗੱਲ ਚਲਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਵੀ ਗੱਲ ਚੱਲਦੀ ਹੈਦਵਾਈਆਂ ਬਨਾਉਣ ਦੇ ਲਾਇਸੈਂਸ ਵੱਡੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਮੈਗਾ ਕੰਪਨੀਆਂ ਕੋਲ ਹਨਗਰੀਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਕੰਪਨੀਆਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦਵਾਈਆਂ ਇੰਨੀਆਂ ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਵੇਚਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਆਮ ਸਾਧਾਰਨ ਵਿਅਕਤੀ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਹੱਡ-ਭੰਨਵੀਂ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਕਮਾਈ ਵਿੱਚੋਂ ਇਹ ਦਵਾਈਆਂ ਖ੍ਰੀਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਰੀਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀਆਂ ਵਧੇਰੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕੁਦਰਤੀ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕਿਸੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ; ਜਦੋਂ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਹਦ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਅਜਿਹੇ ਖਤਰਨਾਕ ਰਸਾਇਣਕ ਪਦਾਰਥ ਬਾਕੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਹੋਰ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਬਣਦੇ ਹਨ

-----

ਮਿੱਠਤ ਨੀਵੀਂਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਤ੍ਰਿਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੇ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਵੀ ਅਨੇਕਾਂ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇ ਛੋਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰ ਵਿਸ਼ੇ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨਕਈ ਥਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ, ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ, ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ, ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਵਿੱਦਿਅਕ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਜਾਂ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਵੀ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨਅਜਿਹੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਨਾਵਲਕਾਰ ਹਸਪਤਾਲ ਦੀ ਚਾਰ ਦੀਵਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਕੇ ਵੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ

-----

ਨਾਵਲਕਾਰ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਗਰੀਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ, ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਇਮੀਗਰੈਂਟਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈਅਨੇਕਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਚੰਗੇ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਅਧਿਆਪਕ, ਵਕੀਲ, ਡਾਕਟਰ, ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਅਤੇ ਤਕਨੀਸ਼ਨ ਕੈਨੇਡਾ ਇਮੀਗਰੈਂਟ ਬਣਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ; ਪਰ ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਟੈਕਸੀ ਡਰਾਈਵਰ, ਟਰੱਕ ਡਰਾਈਵਰ, ਪੀਜ਼ਾ ਡਿਲਵਰੀ ਪਰਸਨ ਬਣਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈਕਈ ਵੇਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੇ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰਾਂ ਨੂੰ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟਾਂ ਵਿੱਚ ਜੂਠੇ ਭਾਂਡੇ ਧੋਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨਇਹ ਆਪਣੀ ਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੀ ਨਸਲੀ ਵਿਤਕਰਾ ਹੈਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਸਥਾਪਤ ਹੋਣ ਲਈ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਪਰ ਹਰ ਕੋਈ ਏਨੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਾਮਯਾਬ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਘੱਟ ਤਨਖਾਹ ਵਾਲੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੱਡ ਰਗੜਦਾ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈਨ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਆ ਕੇ ਆਪਣੇ ਮੁੱਢਲੇ ਦੇਸ਼ ਵਾਲਾ ਇੱਜ਼ਤ ਮਾਣ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਉਹ ਕਦੀ ਸੌਖਾਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੀ ਬਤੀਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਮਨੋ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਵੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਦੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੋਚਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦਾ ਇਮੀਗਰੈਂਟ ਬਣਕੇ ਕੀ ਖੱਟਿਆ? ਪਰ ਏਨੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵੀ ਗੁਆ ਬੈਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੁੱਢਲੇ ਦੇਸ਼ ਵਰਗਾ ਇੱਜ਼ਤ ਮਾਣ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮੁੱਢਲੇ ਦੇਸ਼ ਪਰਤ ਜਾਵੇਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ:

ਜਦੋਂ ਦਰਜਨ ਕੁ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸੁਚੇਤ ਵੀ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਆਵਾਸੀ ਵਜੋਂ ਆਇਆ - ਉਸਨੂੰ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਇਕ ਹੋਰ ਹੀ ਨੀਚਪੁਣੇ ਦਾ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਹੋਰ ਉਚਪੜ੍ਹੇ ਤੇ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਾਂਗ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ - ਧੱਕੇ ਖਾਣੇ ਪਏਉਹ ਇਹ ਕਿ ਬਾਹਰਲੇ ਗਰੀਬਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਚੰਗੇ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੇ ਬੰਦੇ ਤਾਂ ਲੈ ਆਓ ਪਰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੰਜ ਰੌਲੋ ਜਾਂ ਕਹਿ ਲਓ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੈਰ ਲਾਉਣ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਯੋਜਨਾ ਰਾਹੀਂ ਮੱਦਦ ਨਾ ਦਿਓ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਲਈ ਤੀਜੇ ਦਰਜੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਣ - ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਤੇ ਪ੍ਰਵਾਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਹੀ ਘੁਲਦੇ ਰਹਿਣ ਤੇ ਬਾਕੀ ਕਿਸੇ ਸਮਾਜਕ ਤੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਅਨਿਆਂ ਵੱਲ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਹੀ ਨਾ ਜਾਵੇਸੁਚੇਤ ਵੀ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੀ

----

ਮਿੱਠਤ ਨੀਵੀਂਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਤ੍ਰਿਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਹਸਪਤਾਲਾਂ, ਡਾਕਟਰਾਂ, ਡਾਕਟਰੀ ਇਲਾਜਾਂ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਕਾਮਿਯਾਬੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਬਾਰੇ ਮੈਨੂੰ ਪਹਿਲਾ ਅਜਿਹਾ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਸਫ਼ੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕੁਝ ਫਾਲਤੂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਜੇਕਰ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਜੇਕਰ ਇਸ ਨਾਵਲ ਨੂੰ, ਮਹਿਜ਼, ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਹੀ ਕੇਂਦਰਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਇਹ ਨਾਵਲ ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਅਰਥ ਭਰਪੂਰ ਹੋ ਜਾਣਾ ਸੀ

-----

ਤ੍ਰਿਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੇ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਰੂਪਾਂ ਉੱਤੇ ਹੱਥ ਅਜ਼ਮਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ; ਪਰ ਮੇਰੀ ਜਾਚੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹੋਰਨਾਂ ਰੂਪਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਧੀਆ, ਚੇਤੰਨ, ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ, ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਨਾਵਲਕਾਰ ਬਣਨ ਦੀਆਂ ਵਧੇਰੇ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ